گفتگو با دکتر علی اکبر ولایتی

حضرت آیت الله خامنه ای در پیامی به کنگره عظیم حج، گسترش موج بیداری اسلامی را خیزش پر قدرتی دانستند که از سه دهه پیش و با انقلاب اسلامی ایران آغاز شده و فردای نیکی را به امت اسلامی در سراسر دنیا نوید می دهد.

به بهانه انتشار پیام معظم له، به گفتگو نشستیم با دکتر علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین الملل؛ و آنچه در پی می آید، مشروحی است از این پرسش و پاسخ:

● مبارزه با استکبار نمونه های بسیاری دارد؛ مواردی مثل نهضت تنباکو، ملی شدن نفت یا مخالفت روحانیون و علما با برخی قراردادها. البته شاید با این نام مشخص مطرح نبوده است. به نظر شما استکبارستیزی در ایران چه گذشته ای دارد و این نگرش و رفتار ایرانیان از کجا نشأت می گیرد؟

یکی از رموز ماندگاری ملت ایران همبستگی آنان است. این همبستگی به عنوان یک عامل درون جوش، نقشی اساسی و ویژه در حفظ این ملت و کشور داشته است. بالاخره هر از گاهی مقابله با تهاجم و سلطه ی بیگانه بر این سرزمین و ملت معنی و مفهوم یافته است. البته این ضدیت و تقابل نه با هر بیگانه ای، بلکه با بیگانگان سلطه جو بوده است.

اما واژه ی «استکبار» زاده  ی فرهنگ انقلاب اسلامی است. قبل از این که امام خمینی(ره) این کلمه  را بفرمایند و به کار ببرند، مبارزان علیه استعمار این لفظ را به کار نمی بردند یا این که خیلی شایع نبود. استکبار یک واژه با هویت اسلامی و قرآنی است. مستکبرین افرادی مذموم در قرآن کریم و در فرهنگ اسلامی هستند. امام خمینی(ره) هم همین مفهوم و واژه ی قرآنی را مورد استفاده قرار دادند.

نمونه های متعددی در تاریخ ایران داریم که مردم ما حتی در زمان هایی که بسیار تحت فشار بودند و ضعیف تلقی می شدند، در مقابل بیگانه ایستادگی کردند؛ مثل مقاومت مردم جنوب به همت رئیس علی دلواری که جلوی انگلیس ها ایستادند. همین طور مقاومت در برابر قرارداد 1919 وثوق الدوله که از ایران یک هندوستان تحت الحمایه ی انگلیس می ساخت. مردم در حالی که حتی یک حکومت مقتدر نداشتند و سختی های جنگ اول جهانی را تحمل می کردند و از طرفی خاک کشور هم توسط روس و انگلیس اشغال شده بود، اما در مقابل این قرارداد ایستادند تا انگلیسی ها مجبور شدند این قرارداد را لغو کنند.

در سال 1945 و 1946میلادی، یعنی 1325 و 1326 شمسی که ایستادگی مردم آذربایجان در برابر اشغال آذربایجان توسط قوای روس، نقش اساسی را در شکست روس ها ایفا کرد وگرنه آذربایجان هم یک  جایی مثل اروپای شرقی می شد که هر جا ارتش سرخ وارد شد، دیگر بیرون نیامد و همان  جا مرز بین شرق و غرب شد.

داستان ملی شدن صنعت نفت هم به همین صورت بود. البته این موضوع با عنوان «سیاست موازنه ی منفی» مطرح شد. سیاست موازنه ی منفی یعنی نه انگلیس و نه روس. این به نوعی مصداق ناقص «نه شرقی نه غربی» است. لذا این حوادث نشان می دهد که مردم ما این زمینه و سابقه را داشته و دارند.

● آیا این روحیه و سابقه ی تاریخی، پشتوانه ای محکم برای استکبارستیزی جمهوری اسلامی در سیاست خارجی بوده است؟

این حالت انقلابی سیر تکاملی خودش را از نهضت تنباکو در سال 1309 قمری تا مشروطه و پس از آن در نهضت ملی نفت و تا انقلاب اسلامی ادامه داد. بنابراین مبارزات مردم ایران پشتوانه ی خوبی شد که امام(ره) هم از این تجربه ها استفاده کردند. خاطرات حضرت امام(ره) با مرحوم مدرس -که بسیار هم شیفته ی ایشان بودند- یا این که مبارزات را از زمان مشروطه و به ویژه زمان رضاخان دنبال می کردند، شاهد بر این موضوع است. خود ایشان کتاب کشف  الأسرار را علیه مطالب شریعت سنگلجی نوشتند که در حقیقت یکی از نظریه پردازان رضا شاه و حکومت پهلوی بود.

امام(ره) تجربیات طولانی در میدان مبارزه داشتند. گاهی به کارهای مرحوم آیت الله کاشانی، شیخ فضل الله  نوری یا مرحوم مدرس اشاره می کردند. خود این نشان می دهد که ایشان به این تجربه ها کاملاً آگاه بودند و از آن ها استفاده می کردند. ایشان شخصیت بی نظیری هم بودند. همه ی این ظرفیت ها جمع شد و در سیاست خارجی انقلاب و جمهوری اسلامی به صورت استکبارستیزی جلوه کرد.

نوع برخورد امام با بیگانه ها، چه غربی ها و چه شرقی ها، از موضع عزت بود. ایشان استقلال رأی خود را حفظ می کردند. زمانی به مناسبت 22 بهمن، بنده به عنوان وزیر خارجه به همراه سفرای مقیم ایران خدمت امام رسیدیم. امام همین طور که صحبت می کردند، آمریکا و شوروی را کنار هم قرار می دادند و از هر دو شرق و غرب انتقاد می کردند. یک بار سفیر شوروی -آقای گودوف- در گوش من گفت که آقا ما گله مندیم. چرا امام ما را در ردیف آمریکا قرار می دهد در حالی که ما از دوستان ایران هستیم؟ من آهسته اعتراض سفیر شوروی را به امام(ره) رساندم. امام در جواب گفتند که به او بگو من حالا تازه ملاحظه ی شما را هم کرده ام.

بعد از ارتحال حضرت امام(ره) نیز مسائل گسترده و متنوعی در داخل و خارج ایران رخ داد؛ به ویژه در حوزه ی منطقه ای و بین المللی. البته نظام از عهده ی حل این مسائل برآمد. نمونه ی  آخرش هم توطئه ی براندازی سال گذشته بود.

● همان طور که رهبر انقلاب در پیام خود به حجاج عنوان کردند، موج بیداری اسلامی در برابر نظام استکباری در حال گسترش است. با توجه به سابقه و عملکرد ما در استکبارستیزی، تأثیرگذاری انقلاب اسلامی ایران بر گسترش این موج چگونه بوده است؟

انقلاب اسلامی ایران یک مقدماتی در داخل کشور و نیز مقدماتی در جهان اسلام داشت. این مقدمات در جهان اسلام و کشور ما از زمان نفوذ فرهنگی استعمار و دشمنی آشکار استعمارگران با دین اسلام آغاز شد. اولین مقدمه ی انقلاب اسلامی مقاومت در برابر همین نفوذ فرهنگی بود. این مقاومت در هر کجا به شکلی آغاز شد و شکل مقاومت و هدف گیری مبارزات در سرزمین های مختلف اسلامی متفاوت بود.

درواقع زمینه های شکل گیری بیداری اسلامی از حدود دویست سال پیش به تدریج و متناسب با تهاجم استعمار فراهم آمد. فرنگی ها پایه ی تحول سیاسی دنیای غرب را از انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 میلادی می دانند. مشکلات جهان اسلام نیز از زمان انقلاب کبیر فرانسه شروع شد و به صورت واضح شکل گرفت.

عده ای مثل طهطاوی مصری یا خیرالدین تونسی که قریب به دویست سال پیش، کار خودشان را شروع کردند، فکر می کردند که باید اسلام را مدرنیزه کنند و به نوعی با لیبرالیسم مخلوط نمایند. اصلاً می گفتند آنچه که امروز غربی ها انجام می دهند، همان اسلام است.

اما کسانی مثل سید جمال الدین اسدآبادی معتقد بودند که ما باید به اسلام اصیل بازگردیم و دنبال وحدت اسلامی بودند. عده ای فکر می کردند با لیبرالیزه کردن اسلام یا اسلامیزه کردن لیبرالیسم می شود مسلمانان را نجات داد. در طبقه ی روحانیت و به ویژه روحانیت شیعه این سرخوردگی پیدا شد که با تمسک به مکاتب غیر اسلامی نمی توان اسلام را احیا کرد. فلذا در قضیه ی مشروطه حتی برخی آدم های دین دار بر اثر کم توجهی فکر می کردند الگوی مشروطه ی فرنگی می تواند نجات بخش باشد.

جلوتر که آمدیم، مرحوم مدرس جلوی رضاشاه ایستاد و به دنبال آن در عهد پهلوی دوم، آقای کاشانی مقابل شاه و استعمار انگلیس ایستاد. لذا این پیش زمینه ها در بیداری اسلامی، چه در جهان اسلام و چه در ایران، هم زمان با احساس خطر هجوم فرهنگی غرب در میان مسلمانان وجود دارد، ولی همه ی این ها پیش زمینه بود.

همان طور که در پیام امسال رهبر انقلاب نیز هست، انفجار بیداری اسلامی با انقلاب اسلامی ایران صورت گرفت و یک سره از آغاز تاکنون دارد پیش می رود. بقیه در بین راه وارد شدند و دیگران پرچم آن ها را به دست گرفتند و جلو آمدند، ولی هیچ کدامشان توفیق انقلاب اسلامی و اندیشه ی امام خمینی(ره) و امروز رهبری را نداشتند.

ایران امروز به طور مستمر رو به پیشرفت است. در داخل تثبیت پایه های حکومت دینی از منظر یک مسلمان شیعی ایجاد می شود و در خارج، به طور خاص در جهان اسلام و در دنیای امروز به طور عام این تئوری و نظریه داده شده است که حکومت اگر قرار است در جهت عدالت، پیشرفت فضائل انسانی و نجات انسان از انحطاط باشد، باید الهی باشد.

با همه ی این ها باید تصریح کنیم که هیچ دینی مانند اسلام زنده نیست و حیات ندارد. امروزه اسلام در پیشرفت و در دعوت و میزان نفوذ در جوامع با صدر اسلام هیچ فرقی ندارد. امروزه به رغم وسعت رسانه های جمعی، اعم از اینترنتی و صوتی که هر خبری را که در دنیا اتفاق می افتد، ظرف چند ثانیه یا دقیقه یا ساعت در کل دنیا منتشر می کنند و هر کسی می تواند سایتی داشته باشد و حرف خودش را بزند، سرعت پیشرفت و عمق نفوذ اسلام بیشتر از گذشته است. از طرف دیگر انسان امروزی با انسان 1400 سال پیش تفاوت اساسی دارد و تکامل فکری و اجتماعی یافته است. 1400 سال پشتوانه ی فکری و فرهنگی و اعتقادی را پشت سر دارد.

مطابق آمار، میزان اطلاعاتی که در هر روز از سال 2010 میلادی تولید می شود، معادل کل اطلاعات سال 1999 است. در چنین شرایطی نمی شود مردم را تحمیق کرد. اگر دین حرفی برای مردم نداشته باشد، کنار می رود. این که می گویم اسلام پیش می رود، فقط حرف من نیست. خانم آلبرایت که وزیر خارجه ی زمان آقای کلینتون بود و استاد دانشگاه جورج تاوْن آمریکا است، در یکی از صحبت هایش در دانشگاه گفت که امروز در آمریکا هیچ دینی سرعت پیشرفت اسلام را ندارد. این به دلیل زمینه ی فکری، عزم راسخ و تقوای امام(ره) و رهبری امروز انقلاب و فکر شیعی است که تا عمق جان مردم ایران نفوذ کرده است.

● قطعاً گسترش این موج در افول نظام استکباری و مشخصاً آمریکا نقشی اساسی ایفا کرده است. به عبارت دیگر، این دو پدیده با هم ارتباط مستقیم دارند. شما وضعیت اکنون نظام استکباری را چگونه ارزیابی می کنید؟

باید این موضوع را واقع گرایانه تحلیل کنیم. آمریکای امروز دیگر قدرت سیاسی و نفوذ آمریکای بعد از جنگ جهانی دوم را ندارد. آمریکای بعد از جنگ جهانی دوم تکلیف دنیا را معلوم کرد. اولاً سازمان ملل را به آمریکا برد. یعنی مرکز تصمیم گیری های بین المللی را به آمریکا منتقل کرد. دوم برای بازسازی اروپا طرح مارشال و برای بازسازی آسیا اصل چهار ترومن را ارائه داد. ترومن رئیس جمهور وقت آمریکا بود. من خاطرم هست که در ایران اداره ی بزرگی به نام اداره ی اصل چهار تأسیس شد و یک عده کارمند این اصل چهار بودند. کمک های آمریکا به ایران از طریق همین اصل چهار ترومن در زمان جنگ بود. در چتر حمایت آمریکا از آسیا و اروپا، آنها جای پای خودشان را در همه ی نقاط دنیا مستحکم کردند.

پایگاه های نظامی آمریکا در آلمان، ایتالیا، ژاپن و کره هنوز وجود دارد. دیه گو گارسیا در اقیانوس هند همچنان پایگاه آمریکایی ها است. جزیره ی گوام در اقیانوس آرام پایگاه آمریکایی ها است. آمریکایی ها در ده ها نقطه از دنیا پایگاه دارند. هفت ناوگان آمریکا آب های جهان را تحت سیطره ی خود دارند. آمریکایی ها هر جور که اراده می کردند و در هر کجا که می خواستند، دخالت می کردند؛ در ویتنام، لائوس، کامبوج، کره یا کوبا. شاید بیشتر از چهل دخالت نظامی در کشورهای آمریکای لاتین کردند. کودتای نظامی و دخالت نظامی و تأسیس دموکراسی های هدایت شده نیز بود.

آقای مارکوس ژنرال فیلیپینی بود. زمانی که مائوئیست ها در فیلیپین می جنگیدند، آمریکایی ها از مارکوس حمایت می کردند. مارکوس در فیلیپین کودتا کرد، ولی بعدها مائوئیسم افول کرد و آمریکایی ها دیدند دیگر به مارکوس نیازی ندارند. خواستند او را کنار بگذارند که مقاومت کرد ولذا با او برخورد کردند. آمریکایی ها آقای آکینو را در آب نمک خوابانده بودند تا رئیس جمهور فیلیپین شود. به فرودگاه که آمد، ترورش کردند و خانم آکینو همسرش را رئیس جمهور کردند. مثال دیگر این که خانم چامورا روزنامه نگاری بود که خرج روزنامه اش را آمریکایی ها می دادند. او با کمک کنتراها که ضد انقلابیون نیاکاراگوئه بودند، به جای دانیل اورتگا رئیس جمهور نیکاراگوئه شد.

آمریکایی ها ده ها کودتا در سراسر جهان راه انداختند؛ از جمله کودتای 28 مرداد. آخرین دخالت هاشان نیز مربوط به سومالی، عراق، افغانستان و سودان است. تمرکز عمده ی آمریکایی ها الان بر روی کشورهای اسلامی است، آن هم به دلیل انفجار بیداری اسلامی. البته کم کم آثار شکست در حرکت های آمریکا نمایان می شود. در گذشته کسی جلودار آمریکا نبود، ولی امروزه مردم فقیر افغانستان آن ها را زمین گیر کرده اند. زیر سرنیزه ی هفتاد هزار آمریکایی در عراق و بعد از هزینه کردن 2.5 تریلیون دلار، یعنی 2500 میلیارد دلار، شما می بینید که انتخابات انجام می شود و دولت تشکیل می شود؛ آن هم دولتی که آمریکایی ها نمی خواستند تشکیل شود. این نشان می دهد که مردم عراق و افغانستان با وجود همه ی صدماتی که دیده اند، اما قوت بیداری اسلامی موجب شده جلوی آمریکایی ها بایستند. این ها نشانه ی افول آمریکا و استکبار است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: